Μία άποψη περί ιδιοφυΐας

Καθώς περνούσα εποικοδομητικά το χρόνο μου, χαζεύοντας το μακρύ και το κοντό του καθενός στο 9gag, το οποίο είναι πλέον το ισοδύναμο του "ανοίγω το ψυγείο, δε βρίσκω τίποτα που να θέλω να φάω, το ξανανοίγω πέντε λεπτά αργότερα πιστεύοντας ότι θα έχει γεννήσει κάτι στο ενδιάμεσο", και το πράσινο μάτι που πολύ θα ήθελα να έχω προσγειώθηκε πάνω σε ένα ποστ για την τηλεοπτική σειρά The Big Bang Theory, η οποία κάποτε νόμιζα ότι γαμούσε κι έσπερνε αλλά μετά έκλεισα τα 15 και σοβαρεύτηκα.
Το ποστ ουσιαστικά ήταν μία από αυτές τις χιπστεροπαπαριές που ανεβάζουν στο Instagram με τα πολύχρωμα φίλτρα, κι έδειχνε τους τέσσερις νέρντουλες με έναν χαρακτηρισμό για τον καθένα. Και στον γνωστό σε όλους μας Σέλντον έδινε το χαρακτηρισμό "the smart one".
Εκεί κάπου ο μυαλός μου επαναστάτησε. Έχω ακούσει πολλές χοντρομαλακίες αυτό τον καιρό. Έχω βρει λίστα στο ίντερνετ που περιελάμβανε στα χειρότερα τραγούδια ever αυτό:

Ναι, αυτό που ακούσατε.
Αλλά αυτό ήταν το αποκορύφωμα. Αν έχετε δει έστω και μισό επεισόδιο από την εν λόγω σειρά, και πιστεύω ότι έχετε δει, δεν μπορεί στ'αλήθεια να πιστεύετε ότι ο Σέλντον είναι ο πιο έξυπνος εκεί μέσα.
Όχι, όχι. Ο Λέοναρντ είναι πιο έξυπνος από τον Σέλντον. Ο Χόλοβιτζ είναι πιο έξυπνος από τον Σέλντον. Ο Κουθράπαλι είναι πιο έξυπνος από τον Σέλντον. Η Πένι, ναι η Πένι, η στερεοτυπική χαζή ξανθιά του αμερικλάνικου σίριαλ, είναι πιο έξυπνη από τον Σέλντον. Ο ντελιβεράς που τους φέρνει το ταϊλανδέζικο που τρώνε κάθε Τρίτη (ή όποια σκατά μέρα τρώνε ταϊλανδέζικο, γιατί ως γνωστόν είναι πολύ φυσιολογικό άνθρωποι να τρώνε κάθε μέρα της εβδομάδας κι από διαφορετικό ντελίβερι) είναι πιο έξυπνος από τον Σέλντον. Ο Σέλντον είναι ο πιο ηλίθιος χαρακτήρας που έχω δει σε σίριαλ ποτέ. Κι έχω δει ολόκληρο το Κωνσταντίνου κι Ελένης.
Και δεν έχει να κάνει καθόλου με το γεγονός ότι η φωνή και η φάτσα του Τζιμ Πάρσονς (του γκέι ηθοποιού που παριστάνει τον Σέλντον) είναι ο πιο εκνευριστικός συνδυασμός που έχω δει στη ζωή μου. Άμα υπάρχει κόλαση, τότε ο καλύτερος τρόπος να τιμωρηθώ για τις αμαρτίες μου είναι να με κλειδώσεις σε ένα δωμάτιο με αυτόν τον άνθρωπο.
Όχι, όχι, έχω επιχειρήματα για το γιατί ο Σέλντον στην πραγματικότητα είναι ηλίθιος. Και μαζί με αυτό, ή μάλλον με αφορμή αυτό το περιστατικό, θα σας κάνω μια ανάλυση για το ποιος πραγματικά είναι ο έξυπνος άνθρωπος και ποιος είναι η πραγματική ιδιοφυΐα.
"Ωχ, θα μας κάνει ανάλυση πάλι..."
Έλα, σκασμός. Ξεκινάμε να δούμε γιατί ο χαρακτήρας ονόματι Σέλντον Κούπερ δεν είναι πραγματικά έξυπνος:

• Ο συγκεκριμένος χαρακτήρας δεν έμαθε ποτέ του, ή δε θέλησε να μάθει, πώς γίνονται οι κοινωνικές συναναστροφές, με αποτέλεσμα να ανοίγει το στόμα του και να πετάει χοντράδες, προσβάλλοντας τους πάντες, χωρίς καν να καταλαβαίνει ότι τους προσβάλλει. Ο έξυπνος άνθρωπος γνωρίζει πότε να μιλήσει, τι θα πει όταν θα μιλήσει και φυσικά πότε πρέπει να το βουλώσει.
• Αν και διατείνεται όπου σταθεί κι όπου βρεθεί ότι είναι πανέξυπνος, στην πραγματικότητα οι γύρω του του φέρονται με τρόπο παρόμοιο με αυτόν που φερόμαστε σε ένα νοητικά καθυστερημένο παιδάκι. Αν είσαι ο μόνος στον κοινωνικό σου περίγυρο που νομίζει ότι είσαι έξυπνος, τότε κατά πάσα πιθανότητα δεν είσαι.
• Αν και διατείνεται όπου σταθεί κι όπου βρεθεί ότι είναι πανέξυπνος, διακατέχεται από μία εξαιρετική ανικανότητα να κατανοήσει ακόμα και τις προφανέστερες και απλούστερες μορφές χιούμορ και σαρκασμού. Ο έξυπνος άνθρωπος καταλαβαίνει πότε κάτι λέγεται στα σοβαρά, πότε κάτι λέγεται στα αστεία και γενικότερα ξέρει να αναγνωρίζει το χιούμορ.
• Διακατέχεται από ένα κάρο εμμονές και είναι ικανός να ξεκινήσει ολόκληρους καβγάδες πάνω σε θέματα ήσσονος σημασίας, όπως το αν το ταϊλανδέζικό του είναι σωστά μαγειρεμένο σύμφωνα με την αυθεντική ταϊλανδέζικη συνταγή, ποια ταινία του Μπάτμαν ήταν η καλύτερη, και φυσικά η γαμημένη θέση του στον καναπέ, που αν καθίσει κανένας άλλος εκτός από αυτόν θα διαταραχθεί η συμπαντική ισορροπία. Ο έξυπνος άνθρωπος δεν αναλώνεται σε βλακώδη ζητήματα. Κρατάει το χρόνο του και την ενέργειά του για τα σημαντικά.
• Είναι ξεροκέφαλος μέχρι σκασμού κι αρνείται πεισματικά να αναγνωρίσει ότι κάποιος άλλος έχει δίκιο, ακόμα κι αν το δίκιο του άλλου είναι πιο προφανές κι από το ότι το φετινό πρωτάθλημα Ελλάδας θα το πάρει ο γαύρος και δε θα ανοίξει και ρουθούνι. Ο έξυπνος άνθρωπος πριν παραδεχτεί το δίκιο του, παραδέχεται το δίκιο του άλλου.
• Υποτιμά τον Χόλοβιτζ γιατί είναι μηχανικός και δεν έχει διδακτορικό δίπλωμα, υποτιμά την Πένι γιατί δεν είναι απόφοιτος του πανεπιστημίου και δουλεύει σαν σερβιτόρα, και γενικώς ψάχνει να βρει κάποιον λόγο να υποτιμήσει τους πάντες γύρω του, όσο κι αν αυτοί τον εκτιμούν παρά τους χιλιάδες λόγους που υπάρχουν για το αντίθετο. Ο έξυπνος άνθρωπος δεν κολλάει σε τύπους, τίτλους και χαρτιά, αλλά εκτιμάει τον άνθρωπο.
• Απαιτεί από τους γύρω του να του ικανοποιούν όλα του τα καπρίτσια, με αντάλλαγμα το να τους προσβάλλει διαρκώς, να τον θεωρούν αρχηγό τους σε κάθε ομαδικό τους εγχείρημα, από το να παριστάνουν τους σούπερ ήρωες μέχρι και τη δουλειά τους στο πανεπιστήμιο, και κάνει σαν μωρό αν κάποιος διαπράξει το στυγνό έγκλημα του να αμφισβητήσει την εξουσία του. Ο έξυπνος άνθρωπος δε θέτει εαυτόν στο κέντρο του σύμπαντος.

Τελικά, το μόνο είδος ευφυΐας που μπορούμε να αναγνωρίσουμε στον χαρακτήρα αυτό είναι η μαθηματική-υπολογιστική ευφυΐα και η ικανότητα απομνημόνευσης πληροφοριών, που είναι το ίδιο ακριβώς είδος ευφυΐας που διαθέτει κι ένα κομπιούτερ. Με την ειδοποιό διαφορά ότι ένα λάπτοπ δεν πρόκειται να σου γκρινιάζει για τρεις ώρες επειδή έκανες το λάθος να του βάλεις δύο γραμμάρια παραπάνω μαγιονέζα στο χάμπουργκερ.

Επομένως, αν οι σεναριογράφοι του TBBT, γράφοντας τον χαρακτήρα του Σέλντον, σκόπευαν να απεικονίσουν έναν ρεαλιστικό χαρακτήρα έξυπνου ανθρώπου, απέτυχαν παταγωδώς.

Οκ, προφανώς και δε σκόπευαν σε αυτό, σκόπευαν στο να δημιουργήσουν ένα χαρακτήρα στον οποίο θα μπορούν να ανατρέχουν για εύκολο γέλιο όταν δε θα μπορούν να ανατρέχουν στο γλοιώδες καμάκι του Χόλοβιτζ, αλλά και σε αυτό απέτυχαν παταγωδώς, γιατί ο Σέλντον, ειδικά όσο εξελίσσεται το σίριαλ προς τις τελευταίες σεζόν, δεν είναι αστείος αλλά προσβλητικός προς την ανθρώπινη νοημοσύνη.

-Και δηλαδή εσύ, με βάση αυτά τα κριτήρια που έθεσες πιο πάνω και πάνω στα οποία χαρακτηρίζεις τον Σέλντον του TBBT βλάκα, θα χαρακτήριζες τον εαυτό σου έξυπνο;

Μμμ...όχι. Αν θέλω να είμαι απόλυτα ειλικρινής μαζί σας, θα σας πω ότι κάποιες ώρες αισθάνομαι τελείως βλάκας, κι ότι συχνά με πιάνω ένοχο για πολλά από τα παραπάνω. Ειδικά για το πρώτο, που πρέπει να είναι και το χειρότερό μου ελάττωμα, η Κατερίνα έχει να σας διηγηθεί μια πολύ διασκεδαστική ιστορία.

Αλλά, φτάνοντας στο προκείμενο, ο πραγματικά έξυπνος άνθρωπος είναι αυτός που έχει την ικανότητα να αισθάνεται τελείως βλάκας (και με αυτό βγαίνω πάλι έξυπνος, είμαι γαμάτος, το ξέρω, συγχωρήστε μου αυτή την κρίση αυταρέσκειας αλλά δεν είναι στο χέρι μου). Μόνο ένας βλάκας δεν αμφισβητεί ποτέ τον εαυτό του.

Είναι αυτό το "εν οίδα ότι ουδέν οίδα", που είπε κάποτε ο Σωκράτης. Αλλά όχι, δεν είναι αυτό. Όχι, δεν έχω πάθει κρίση σχιζοφρένειας ή οτιδήποτε, εννοώ ότι δεν είναι μόνο αυτό. Βασικά, η θεωρία μου είναι ότι η ιδιοφυΐα συνοψίζεται στα εξής τρία αυτό-:

Αυτοκριτική. Αυτογνωσία. Αυτοπεποίθηση.

Η αυτοκριτική είναι για να συνειδητοποιείς τα λάθη σου. Η αυτογνωσία είναι για να αναγνωρίζεις τα όριά σου. Και η αυτοπεποίθηση είναι για να προσπαθείς να φτάσεις τα όριά σου.

Σκεφτείτε το εξής παράδειγμα. Αν έχεις ένα Λάντα και νομίζεις ότι με αυτό θα πιάσεις την επίδοση μιας Πόρσε, τότε είσαι ανόητος. Αν πάλι έχεις μία Πόρσε και την οδηγείς όπως θα οδηγούσες το Λάντα, τότε πάλι είσαι ανόητος. Ή μάλλον τότε είσαι δύο φορές ανόητος, γιατί επένδυσες σε μια Πόρσε για να πάρεις τα αποτελέσματα που θα έπαιρνες, με πολύ μικρότερο αντάλλαγμα, από το Λάντα.

Δηλαδή: αν εγώ πω ότι μπορώ να λύσω όλα τα μυστήρια του σύμπαντος, τότε είμαι ανόητος. Αν πω ότι δεν είμαι αρκετά έξυπνος για να λύσω όλα τα μυστήρια του σύμπαντος κι άρα ως εκ τούτου πρέπει να τα παρατήσω όλα και να πάω σε μια καφετέρια να παίζω τάβλι, τότε πάλι είμαι ανόητος, κυρίως γιατί δεν ξέρω να παίζω τάβλι. Αν όμως πω ότι, παρόλο που δεν μπορώ να λύσω όλα τα μυστήρια του σύμπαντος, έχω το δικαίωμα και την υποχρέωση να το παλέψω όσο μπορώ, κι όπου φτάσω, τότε είμαι σωστός.

Σκεφτείτε το εξής: η επιστήμη δεν μένει στάσιμη. Όλες οι θεωρίες που διατυπώνονται, ελέγχονται διαρκώς για την αλήθεια τους, με πειράματα, πειράματα και κόντρα πειράματα. Εδώ και τετρακόσια χρόνια, η επιστήμη έχει αλλάξει γνώμη εκατό φορές για τη δομή του ατόμου, την κίνηση, τα πάντα όλα.

Προσέξτε, δε, ότι κανένας σοβαρός επιστήμονας δε θα διεκδικήσει αλάθητο. Όλοι θα σας πουν "πιθανώς", "στα όρια της στατιστικής βεβαιότητας", αλλά όχι "βέβαια" ή "σίγουρα". Η θεωρία της εξέλιξης είναι κοινώς αποδεκτή ως εξήγηση του κόσμου, όχι γιατί έτσι το είπε ο Δαρβίνος κι επειδή ο Δαρβίνος είναι μέγας και γαμιάς, αλλά γιατί είναι η θεωρία που εξηγεί τα ευρήματα και τα πειραματικά δεδομένα με καλύτερο τρόπο από τις υπόλοιπες. Τίποτα δεν είναι ουρανοκατέβατο στην επιστήμη.

Γαμώτη μου, μια από τις πιο βασικές αρχές της σύγχρονης φυσικής είναι η αρχή της αβεβαιότητας του Χάιζενμπεργκ. Το θεμέλιο της επιστήμης είναι η αβεβαιότητα! Άμα το πεις αυτό στον μέσο τυχαίο πληβείο που θα συναντήσεις στο δρόμο σου, θα σου πει ότι αυτό σημαίνει ότι οι επιστήμονες δεν ξέρουν τι τους γίνεται.
Αλλά χρειάζεται ακριβώς να ξέρεις τι σου γίνεται, για να καταλήξεις σε ένα τόσο τρομακτικό συμπέρασμα. Δεν είναι άραγε τρομακτικό ότι, όσο προχωράς στα βάθη της ύλης και στα θεμέλια του κόσμου, τόσο λιγότερο μπορείς να είσαι βέβαιος για το τι γίνεται γύρω σου; Μόνο το θέσφατο προσφέρει στον άνθρωπο την αίσθηση της ασφάλειας. Ό,τι δεν είναι σίγουρο, προκαλεί φόβο και δέος. Είναι γι'αυτόν ακριβώς το λόγο που οι αρχαίοι θεοποιούσαν τα φυσικά φαινόμενα.

Ακόμη και υπό αυτό το φόβο, όμως, δεν σταματάει η επιστημονική έρευνα. Το ότι πιθανότατα ο άνθρωπος δε θα φτάσει ποτέ στην απόλυτη κατανόηση του τι συμβαίνει γύρω του, δε σημαίνει ότι θα σταματήσει να προσπαθεί να φτάσει σε όσο πιο ικανοποιητικό επίπεδο κατανόησης γίνεται.

Στην απέναντι πλευρά, την ίδια ώρα, επιμένουν εδώ και δύο χιλιάδες χρόνια, αγνοώντας επιδεικτικά τα τέσσερα εκατομμύρια αποδεικτικά στοιχεία που τους βγάζουν άκυρους, ότι τον κόσμο τον έφτιαξε ένας μπαρμπούλης με άσπρα γένια πριν από πέντε χιλιάδες χρόνια, επειδή μια μέρα ξύπνησε με καύλες και δεν είχε τι να κάνει, κι ότι ο ίδιος μπαρμπούλης έφτιαξε έναν άντρα από χώμα και μια γυναίκα από ένα παΐδι, κι ότι άμα παίζεις με το πουλάκι σου αυτός ο μπαρμπούλης θα σε στείλει να καίγεσαι σε καζάνια εις τους αιώνας των αιώνων.

Τυχαίο; Δε νομίζω.

Κι όλα αυτά με αφορμή ένα ηλίθιο τηλεοπτικό σίριαλ.

Είμαι φοβερός, δεν ξέρω αν σας το είπα.

Αυτά, και να προσέχετε μην τυχόν καθίσετε κατά λάθος στη θέση του Σέλντον και σας πρήζει τ'αρχίδια για τα επόμενα δέκα χρόνια.